Caz Müziğinin Tarihsel Arka Planı
Kahve, tütün, pamuk ve indigo karşılığında satın alınan köleler damgalanarak gemilere bindirilmiş Amerika'ya yollanmıştır. 1619'da ilk yirmi siyah köle Virginia'ya götürülmüştür. Önceleri sözleşme karşılığı çalıştırılmışlardır ama 1640'ta kölelik Kuzey Amerika İngiliz kolonilerinde ve Virginia'da da "zenci mevzuatı" denilen kanunlarla kabul edilir. Bunlar izinsiz seyahat edememek, beyazların mekanlarında bulunamamak, çalışma standartları, evlenme- boşanma gibi bütün sosyal faaliyetlerin organize edilmesiyle ilgilidir.
1688'den itibaren kölelik karşıtı düşünceler gelişmeye başlar örneğin kurulan Quaker'lar tarikatı kölelik karşıtı fikirleri yaymada etken tarikatlardan biri olmuştur. 1815'te Viyana Kongresi'nde köle ticareti yasadışı ilan edilir. 1833'te İngilizler köleliğin kaldırılmasını kabul ederler. Ondokuzuncu yüzyıla gelindiğinde kölelik sistemi mevcut ihtiyacı karşılayamaz hale gelir. Kuzey bölgelerinde kölelik karşıtı düşünceler hızla yayılır. Kuzey- güney arasında başlayan gerilim giderek artarak iç savaş başlar. 1860'ta Abraham Lincoln kölelik karşıtı propagandasıyla başkan seçilir. 1775-1783 Amerika Bağımsızlık savaşında kuzey eyaletleri köleliği yasa dışı ilan ederler. Güney eyaletleri bu uygulamayı kabul etmezler ve yasa dışı köle ticaretine devam ederler. Savaş sonunda bölünen güney eyaletleri savaşı kaybeder.
Amerika'ya getirildikten sonra Afrika kökenli isimlerini kaybeden siyahlar kabile üyelerinden ve aile üyelerinden ayrılarak dağıtılmıştır. Dilleri ve inançları zaman içinde yaptırımlara dayanamayarak yok olur. Haberleşme amacıyla kullanabilecekleri ihtimaline karşı en önemli enstrümanları olan davul yasaklanır. Enstrüman kullanımları yasaklanan Afrika'lılar sahip oldukları tek enstrümanları olan sesleriyle müzik yapmaya başlarlar. Tarlalarda beyaz kahyaların anlamayacağı mesajlar içeren "Field Holler'lar, yeni tanıştıkları dinle ve dinsel avrupa müziğiyle harmanlayarak yaratıkları "Spiritüel'er, çalışma hızını artıran bir lider eşliğinde koro halinde söylenen "Work song'\ar, yapmaları yasaklanan voodoo ayinlerine benzeyen çember şeklinde dönülerek, belirli bir ritmle seslendirilen "Ring shout'lar ve güneyden kuzeye kaçışı örgütleyen kodlar taşıyan halk şarkılarıyla siyahlar kendi müziklerini üretmeye başlarlar. Doğaçlamalar en üst düzeydedir, şarkıcı melodisini sürekli değiştirir, "Moaning" denilen yakınmalar, yarım seslerin kullanıldığı homurdanmaya benzeyen kısa melodi cümleleri, enstrümanla şarkıcı arasında sürekli devam eden diyalog siyahi müziğin başlangıç elementleridir.
Siyahların müzik yetenekleri fark edildikten sonra şenliklerin müzikal etkinlikleri onlara devredilir. Önceleri genellikle keman çalan siyah müzisyenler zaman içinde savaş zamanlarında askeri orkestralarda nefesli çalgılarla tanışırlar. Bunun sonucunda ondokuzuncu yüzyılın başlarında oluşmaya başlayan siyah orkestralarında klarnet, kornet gibi nefesli enstrümanlar kullanılmaya başlanır. Beyazlar alt edemedikleri ve yok sayamadıkları siyah müziğinden etkilenmeye başlamışlardır. Beyaz aktörlerin yer aldığı minstrel gösterilerinde yüzlerini siyaha boyayarak siyah köle tiplemeleriyle gösteriler yaparlar. Beceriksiz siyah seyis Jim Crow ve kentli siyahi Zip Coon karakterleri bu beyaz minstrellerinde1 yaratılmıştır. Afrika kökenli beş telli banço temel enstrümandır.
Güney eyaletlerinde savaş sonrası tam bir kaos yaşanır. Beyazlar öfkeli, siyahlar sefalet içindedir. Büyük plantasyonlar dağıtılır. Siyah köleler, kuzeyli siyasetçilerin vaad ettikleri 40 dönüm arazi ve bir katıra asla sahip olamazlar ve yine beyazların arazilerinde kiracı olmak zorunda kalırlar. Yaşanan doğal felaketlerle sahip oldukları her şeyi kaybederler. 1877'de federe birliklerinin güney eyaletlerinden geri çekilmesi minsterlerde yaratılan "Jim Crow" tiplemesinden adını alan ayrımcı yasaları ortaya çıkarır. Siyahlar kazandıkları vatandaşlık haklarından mahrum bırakılır. Ku Klux Klan gibi ırkçı tarikatlar linç olaylarını artırır, siyahlar kuzeye kaçmak zorunda kalırlar. Ama durumlarında değişiklik olmaz. İklim yüzünden sağlık problemleriyle karşılaşırlar, işsizdirler ve kuzeydeki beyazlarda her ne kadar zaman içinde kölelik karşıtı bir tutum sergiledilerse de onlarla beraber yaşamak istememektedirler. Bütün bu etkenler yirminci yüzyılın başlarında kent ayaklanmaları başlatır. Beyazların bu tutumlarına karşı siyah hareketi hız kazanır.
Siyasi alanda bunlar yaşanırken müzik sanayisi atılıma geçer. Martin. Gretsch, Gibson gibi yapımcılar yeni modeller üretirler. Gitar, mandolin, ukulele, 4-5-6-7- telli bançolar yapılır. Üç ayaklı davul, davul pedalı, simbal çubukları gibi ritm aletleri üretilir. American Gramophon Company, Columbia Honography Company, Victor Talking Machine gibi kuruluşlar siyahi müziklerle ilgilenmeye başlamışlardır. 1917'de ilk Caz kaydı yapılır.
Afrika kökenli müziklerde "Diatonik" tonlar kullanılmaktadır. Daha sonraları "blue notes" olarak adlandırılacak olan bemolleştirilmiş 3'lüler ve 7'liler kullanılan pentatonikler de gözlemlenmiştir. Genellikle açık ve rezonatif vokal teknikleri kullanılmıştır. Değişkenlik ve çeşitlilik gösteren ritmsel cümleler çoğunluktadır. Şarkılarda "Çağrı-cevap" formu (Antifonal şarkı) en çok kullanılan formdur. Bir veya iki şarkıcı ve ya müzisyen aynı melodik çizgiyi seslendirirken karşısında varyasyonlu bir melodik çizgi üretilmiştir. Enstrümanlar el yapımı olup, günlük hayatta kullanılan çatal, kaşık, çamaşır tahtası gibi ses üretebilen aletler enstrüman olarak kullanılmıştır.
Rahmi Erdem
Saksafon sevdası bizlerle buluşmasına vesile olmuştur.
Son Ekledikleri: Rahmi Erdem
Yorum Ekle
Gerekli olan (*) işaretli alanlara gerekli bilgileri girdiğinizden emin olun. HTML kod izni yoktur.